heemkundekring deDuffelt

De ontwikkeling van ‘Niederrheinlande’ bij Friedrich Gorissen

Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Friedrich Gorissen vond in 2012 een congres plaats in de Wasserburg in Rindern. In 2013 is het twintig jaar geleden dat Gorissen stierf. Als terugblik op hem hierbij een artikel over het concept ‘Niederrheinlande’, dat Gorissen verder ontwikkeld heeft.
Interessant is dat de Duffelt hierbij een belangrijke rol heeft gespeeld; dat blijkt echter pas in deel 2, dat in het volgende nummer verschijnt.
Redactie

De ontwikkeling van ‘Niederrheinlande’ bij Friedrich Gorissen
Deel 1

Jan Smit

Opzet

Het begrip ‘Niederrheinlande’ is door Friedrich Adalbert Gorissen regelmatig gebruikt om het gebied van de Benedenrijnse laagvlakte als een eenheid aan te duiden. Om welk gebied het nu precies ging was voor hem kennelijk niet belangrijk, de samenhang binnen die ruimte te beschrijven had voor hem een hogere prioriteit. Bovendien was de basis waar hij vanuit ging naar zijn mening moeilijk cartografisch weer te geven. Het begrip zelf dateert uit een tijd van ver voor Gorissen, hij heeft er een specifieke inhoud aan gegeven en tot op de huidige dag, dus zo’n twintig jaar na zijn dood in 1993, wordt het begrip Niederrheinlande nog steeds voor allerlei doeleinden gebruikt. Wellicht meer nog dan tijdens zijn leven.

Voor de analyse van ‘Niederrheinlande’ heb ik de volgende benadering gekozen. Ik kijk eerst hoe het begrip thans gebruikt wordt: voor welke doeleinden en voor welke regio. Daar bekend is dat Gorissen het begrip niet zelf heeft bedacht, ga ik vervolgens na, wat er voor zijn tijd onder werd verstaan. Dan bezien we hoe Gorissen het heeft gehanteerd, welke veranderingen in de loop van zijn tijd zichtbaar worden. Tenslotte komt ter sprake, hoe Gorissen met de geografie in relatie tot ‘Niederrheinlande’ omging, waarna we afsluiten met de vraag naar de huidige betekenis.

Het materiaal voor dit verhaal heb ik vooral geput uit de ‘Gorissen Nachlass’, aanwezig in het Stadtarchiv in Kleef, waarin een groot aantal artikelen in tijdschriften en couranten, manuscripten en brieven van zijn hand zijn opgenomen. Voor hun hulpvaardigheid dank ik de medewerkers van het Stadtarchiv. Bert Thissen wil ik danken dat hij mij toevertrouwde en stimuleerde het begrip Niederrheinlande uit te pellen. Tenslotte heb ik materiaal uit de bibliotheek van de Heemkundekring De Duffelt mogen gebruiken en soms ben ik op eigen bronnen terug gevallen.

In ons tijdschrift kunt u deze bijdrage verder lezen.